ئێرنست روزرفورد

ئێرنست روزرفورد ، ژدایکبوویە ل دەڤەرا برایتواتر لسەر نیوزلەنداڤە ، ل ٣٠ مەها هەشت سالا ١٨٧١ ی ، د مێژوویا فیزیایێ دا وەک کەسایەتییەکا سەرەکێ دەرکەفتییە . لێگەریانا وی یا کویر د پێکئینانا ئەتومێ دا بناغەک دانا د بوارێ فیزیایا ئەتومی یا سەردەم .

گەشتا روزرفوردی ژ دیمەنێن سروشتی یێن ئارامێن نیوزلەندا بۆ هوڵێن زانکۆیا کامبریج یێن ب روومەت وەکو بەشەک گرنگ د مێژوویا زانستی دا هاتییە قەلەمدان . هزرێن وی یێن پێشەنگ د پێکئینانا ئەتومێ دا جهەک بۆ پەیداکرییە دناڤ مەزنان د بوارێ فیزیایێ دا .

ل دەڤەرێن بێدەنگێن نیوزلەندا ، مەرەقا روزرفوردی یا زانستی هاتییە هەلکرن دناڤ جوانییا هشک یا واڕێ وی . دویڤچوونا وی بۆ زانینێ بوویە ئەگەر بچێتە ئینگلتەرا ، لژێر چاڤدێرییا ج.ج.تومسون ل کامبریج . دەست ب ڤەکۆلینەکا پێشەنگ کرییە لسەر تیشکدەرێ رووناهیێ ، کاڕلێکێن ئالوزێن تەنۆلکان و شەپۆلان (پێلان) دیارکرییە .

سالا ١٩٠٨ دەمەکێ گرنگبوو ژبۆ روزرفوردی ، کۆ وی خەلاتێ نوبل وەرگرتییە د کێمیایێ دا ژبەر ڤەکۆلینێن وی یێن دەربارەی پارچەبوونا تۆخمان و کێمیایا تیشکدەرا رووناهیێ . ڤەدیتنا وی یا مێژووی د نموونا ئەتومی ، کۆ پێکدهێن ژ نافکێن سەرەکی دەوروبەر ب ئلکترونان ، بۆ گۆرنکاریێ د تیورا ئەتومێ دا و ڕێ ڤەکرییە بۆ سەردەمەکێ نوی د ڤەدیتنێن زانستی .

کارێ وی د فیزیایا ئەتومی دا کاریگەریێن دوور و درێژ هەبوونە ، درێژبوویە هەتا گەهشتییە بوارێ گەریانا بۆشاییا ئاسمانی . روونکرنا وی یا پێکئینانا ئەتومێ بوچوونێن نوی ڤەکرییە د ئەستێرەناسیێ ، و رێییا چەوانیا کارکرنا ستێران و گەروونی رووناهیکرییە .

میراتێ وی یێ ناڤودەنگ هاتییە خەملاندن ب چەندین خەلاتان ، ژوانا سوارچاکی ل سالا ١٩١٤ . پلەیا وی وەک پێشەنگەک د ڤەکولینێن زانستی دا هاتییە پێشڤەبرن ب چەندین بەشدارییان و ئەو رێزگرتنا وی وەرگرتی ژ کومەلگەها زانستی .

روزرفورد یێ بەرنیاس بوو ب سروشتێ خۆ یێ نەرم و رێبەر ، پتر بوو ژ زانایەکێ ، ئەو ژ حەژێکەرێن هەڤکاریێ و داهێنانێ بوو ، و روحا ڤەدیتنێ دناڤ هەڤالێن خۆ دا گەشکرییە .

میراتێ روزرفوردی دمینت وەکی بناغەک د فیزیایا ئەتومی دا ، کارێ وی بەردەوامە بۆ دەنگڤەدانێ ل سەرانسەری کوریدوورێن دەمی ، ئیلهاما جیلێن نوکە و پاشەرۆژێ دکەت بۆ چوونا کویرتر دناڤا نهێنیێن تۆخمێن گەردوونی .